Bioróżnorodność w krajobrazie rolniczym

Przewin

„Różnorodność biologiczna to nie tylko bogactwo genów, gatunków i ekosystemów, które powinniśmy chronić dla wartości samych w sobie, ale jest to kapitał naturalny, od którego zależy jakość rozwoju społecznego i gospodarczego każdego kraju. Dlatego utrata różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów jest postrzegana jako jedno z największych zagrożeń środowiskowych na świecie”.

(Uchwała NR 213 Rady Ministrów z dnia 6 listopada 2015 r. w sprawie zatwierdzenia „Programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z Planem działań na lata 2015–2020” Monitor Polski poz.1207)

1. Bioróżnorodność – różnorodność biologiczna (biotyczna)

Według Jadwigi Sienkiewicz bioróżnorodność: „to całe bogactwo form życia występujące na Ziemi, rozmaitość gatunków, genetyczna zmienność wewnątrzgatunkowa, a także rozmaitość wielogatunkowych układów przyrodniczych, tj. ekosystemów i krajobrazów. Różnorodność jest cechą przyrody, wynikającą z jej rozmaitości form życia i układów, w jakich występują, ekologicznych funkcji, jakie pełnią oraz ze zmienności genetycznej, jaką w sobie zawierają.” Możemy mówić o bioróżnorodności genetycznej, wewnątrzgatunkowej, międzygatunkowej i różnorodności ekosystemów – krajobrazów (Knutelski 2018). Bioróżnorodność danego obszaru jest na ogół charakteryzowana przy zastosowaniu takich miar jak: bogactwo gatunkowe, różnorodność (zróżnicowanie) gatunkowe, taksonomiczny rozrzut gatunków oraz różnorodność funkcjonalna i strukturalna.

Problem ochrony żywych zasobów przyrody staje się najważniejszym problemem nie tylko dla świata nauki, ale także dla podmiotów politycznych i administracyjnych oraz nas – mieszkańców tej ziemi (społeczeństwa). Dopiero kilkadziesiąt lat wstecz okazało się, że gatunki flory i fauny zanikają w zastraszającym tempie, a zamiana pierwotnych lub naturalnych ekosystemów w użytki rolne i intensyfikacja produkcji rolniczej doprowadziły do zubożenia bioróżnorodności w światowych zasobach przyrody – w tym również i Polski. Do nie dawna człowiek był przekonany o „nieprzebranych” bogactwach przyrody ożywionej i nieożywionej – a przede wszystkim o tym iż może bezkarnie te bogactwa eksploatować i przekształcać...

Różnorodność ekosystemów – krajobrazów Polski związana jest z kilkoma typami układów przyrodniczych (Symonides 2014) :

1. Krajobrazy i ekosystemy rozległych puszcz, dużych kompleksów leśnych (np. Puszczy Białowieskiej, Puszczy Pilickiej), w których oprócz bogactwa borów i lasów zachowały się śródleśne bagna, wydmy, jeziora, rzeki, a także polany – relikty dawnej gospodarki rolnej.
2. Krajobrazy i ekosystemy swobodnie płynących, meandrujących rzek i ich dolin tworzących naturalne i półnaturalne krajobrazy (np. Pilicy, Biebrzy, Bugu, Drawy, Narwi, Wisły), z piaszczystymi łachami, starorzeczami i łęgami.
3. Krajobrazy i ekosystemy rozległych mokradeł, bagien i torfowisk. Zajmują one zaledwie 1,26 mln ha (3,7% powierzchni kraju), w większości zachowała się ich różnorodność, typ gospodarki wodnej, charakter roślinności i właściwości torfu.
4. Krajobrazy i ekosystemy śródleśnych jezior oligotroficznych (np. Gacna Wielkiego, Nierybna, Głuchego, Kapki, Kaleńskiego, Leśniówka), z ich ubogą, ale unikatową florą i roślinnością. Należą do nich tzw. jeziora lobeliowe, często położone wśród borów sosnowych i mieszanych, rzadziej kwaśnych buczyn pomorskich i zwykle otoczone torfowiskami.
5. Krajobrazy i ekosystemy piaszczystych lub klifowych odcinków wybrzeża Bałtyku (np. na Mierzei Łebskiej lub na Wolinie), urozmaiconych półwyspami, zatokami, mierzejami, jeziorami i ujściami rzek.
6. Harmonijne krajobrazy na obszarach wiejskich. Rozmaita mozaika pól, łąk i pastwisk, z rozłogami pól, z miedzami i kępami zadrzewień, alejami i szpalerami drzew, a także tradycyjną zabudową, tradycyjnymi starymi sadami
   i ogródkami przydomowymi - tworzą niepowtarzalny krajobraz. Często w krajobrazie tym czytelny jest stary średniowieczny układ łanów lub niw. Wraz
   z ekosystemami w postaci mokradeł, starorzeczy, oczek wodnych, skarp
   z murawami kserotermicznymi lub wydmowych wyniesień piaszczystych tworzą półnaturalne, harmonijnie, przekształcone działalnością człowieka
   na przestrzeni wieków krajobrazy. W tym typie brak jest współczesnych barier i zakłóceń krajobrazowych w postaci siłowników wiatrowych, przekaźników i wież telekomunikacyjnych itp.

Z materiałów opracowanych przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Łódzkiego