Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zmian klimatu

Termin realizacji lipiec 2022 – sierpnia 2023.

Projekt jest dedykowany uczniom i nauczycielom szkół rolniczych.

Cel projektu: zwiększenie udziału młodych rolników we wdrażaniu inicjatyw na rzecz rozwoju rolnictwa zrównoważonego oraz podnoszenie wiedzy i świadomości uczniów i nauczycieli ze szkól rolniczych z zakresu racjonalnego gospodarowania wodą w rolnictwie, w szczególności zwiększenie jej dostępności, ograniczania zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rolniczych oraz promowanie działań mitygujących i adaptujących do zmian klimatu

Planowane działania:

1. Opracowanie poradnika pt. „Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zmian klimatu” w nakładzie 5 000 egz. i wysyłka do 200 podmiotów edukacyjnych (szkół rolniczych, bibliotek i KCER).
2. Konferencja dla 50 nauczycieli ze szkół rolniczych pn. „Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zmian klimatu”
3. Konkurs filmowy dla uczniów pn. „Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zmian klimatu”
4. Szkolenie pn. „Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zmian klimatu” dla 60 uczniów szkół rolniczych połączone z wizytami we wzorcowych gospodarstwach rolnych.

Dnia 22 maja nastąpiło rozstrzygnięcie konkursu filmowego pn. Dobre praktyki rolnicze, a ochrona wód ogłoszonego przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa pn. „Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zmian klimatu” i realizowanego w ramach Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 Plan operacyjny na lata 2022–2023.

W odpowiedzi na konkurs otrzymaliśmy 13 prac, które zostały przygotowane przez pięcioosobowe zespoły ze szkół kształcących w zawodach rolniczych.

Wszystkim uczestnikom bardzo dziękujemy za udział i trud, który włożyli w przygotowanie filmów.

Pierwsze miejsce zajęli uczniowie z Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. 1000 - lecia Państwa Polskiego w Nakle Śląskim z filmem pt. Rolnictwo Przyszłości

Drugie miejsce ex aequo zajęli uczniowie z Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Jana Pawła II w Brzostku z filmem Problem praktyki rolniczej oraz uczniowie Technikum nr 2 w Chojnicach z filmem Płynne złoto

LISTA RANKINGOWA

 Prace konkursowe

Zrealizowane działania:

W dniach 13-15 czerwca 2023 r. odbyło się wyjazdowe szkolenie pn. ,,Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zamian klimatu dla 60 uczniów ze szkół rolniczych”. Wcześniej uczniowie wzięli udział w konkursie filmowym pn. ,,Dobre praktyki rolnicze a ochrona wód”, w którym 3-dniowy wyjazd edukacyjny stanowił nagrodę.

Pierwszego dnia szkolenie rozpoczęło się o godzinie 12:00. Uczniowie zostali podzieleni na grupy 30 osobowe, szkolenie odbywało się równolegle w dwóch salach.

Na początku zajęć koordynatorka zaprezentowała projekt ,,Ochrona zasobów wodnych i racjonalne gospodarowanie wodą w rolnictwie w kontekście zamian klimatu” i omówiła zrealizowane działania: opracowaną publikację, konferencję dla nauczycieli, konkurs filmowy oraz szkolenie dla uczniów.

Szkolenie rozpoczęło się od tematu ,,Zmiany klimatu, a rolnictwo”. Zajęcia poprowadził dr Wojciech Krawczyk z Instytutu Zootechniki PIB w Balicach. Uczestnicy szkolenia otrzymali szereg informacji na temat zmian klimatu odnoszących się do rolnictwa, m. in.:

• Jakie wyzwania niosą ze sobą zmiany klimatyczne dla rolnictwa?
• Definicje zmian klimatu.
• Europejski Zielony Ład – Strategia Neutralności Klimatycznej.
• Jak zmiany klimatu wpływają na rolnictwo?
• Jakie należy podejmować działania w rolnictwie w celu zapobiegania zmianom klimatu?

Kolejnym tematem zajęć były ,,Zasoby wodne i ich dostępność”. Szkolenie poprowadził dr Zbigniew Kaczkowski z Uniwersytetu Łódzkiego. Podczas zajęć uczniowie mogli się dowiedzieć:

• Czym są zasoby wodne?
• Czym jest i jak wygląda cykl hydrologiczny?
• Jaka jest dostępność wody na świecie i w Polce?
• Gdzie i dlaczego występują niedobory wody?

Następnym obszarem tematycznym poruszonym na szkoleniu była ,,Ochrona wód wobec nowych wyzwań klimatycznych”. Zajęcia poprowadziła dr Agnieszka Bednarek z Uniwersytetu Łódzkiego. Omówione zostały kwestie związane z:

• antropogenicznymi skutkami zmian klimatu,
• gospodarowaniem wody,
• procesem eutrofizacji,
• wpływem zmian klimatu na rolnictwo,
• czynnikami sprzyjającymi suszy,
• zapobieganiem suszy,
• retencją wody na obszarach rolniczych.

Doktor Zbigniew Kaczkowski poprowadził część szkolenia z zakresu ,,Wody opadowej jako naturalny zasób wody”. Młodzieży zostały przekazane podstawowe informacje na temat opadów atmosferycznych i zachodzących zjawisk z udziałem wody. Omówione zostały kategorie podatności gleb na suszę rolniczą w Polsce. Uczniowie mogli dowiedzieć się o wielkości i rozkładzie opadów w kraju, a także o procesie ewapotranspiracji i bilansie wody. Ekspert zwrócił uwagę uczniów na czynniki kształtujące opady.

Kolejna część szkolenia poświęcona była tematom związanym z zachowaniem bioróżnorodności w krajobrazie rolniczym i ochroną wód w rolnictwie. Temat ,,Zagrożenia dla ostoi bioróżnorodności  w środowisku lądowym i wodnym”, zaprezentowała Katarzyna Krakowska, Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Łódzkiego. Podczas zajęć ekspertka wyjaśniła młodzieży, czym jest bioróżnorodność i jak ważne dla ekosystemu jest jej zachowanie. Omówiła elementy ostoi bioróżnorodności w krajobrazie rolniczym. Wskazała jakie zagrożenie dla bioróżnorodności niesie ze sobą intensyfikacja rolnictwa. Przypomniane zostały uczniom zależności pokarmowe pomiędzy organizmami. Ekspertka wraz z uczniami omówiła poszczególne działania rolników wpływające negatywnie na zachowanie bioróżnorodności. Część zajęć została także poświęcona gatunkom inwazyjnym i walce z ich rozprzestrzenianiem.

Ostatni wykład pierwszego dnia szkoleniowego dotyczył ,,Roli rolnika w ochronie zasobów wodnych i różnorodności gatunkowej roślin i zwierząt”, który został poprowadzony przez Pana Marka Krysztoforskiego, przedstawiciela Centralnego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. Podczas tych zajęć, poruszonych zostało bardzo wiele obszarów tematycznych, którym towarzyszyły dyskusje:

• Susza
• Czy rzeczywiście mamy problem z suszą?
• Susza w moim gospodarstwie?
• Jak z nią walczyć?
• Strategie walczenia z suszą.
• Reedukacja strat wody.
• Zwiększenie pojemności wody.
• Eutrofizacja
• Źródła skarżenia wód występujące w gospodarstwach
• Erozja gleby
• Tworzenie stref buforowych, jako działania zmierzające do ograniczenia zanieczyszczeń
• Nawożenie precyzyjne
• Uprawa konserwująca
• Po czym poznać ubożenie bioróżnorodności
• Działania zmierzające do zachowania bioróżnorodności w krajobrazie rolniczym
• Związek rolnictwa z bioróżnorodnością.

W drugim dniu szkolenia zaplanowano wizyty w dwóch gospodarstwach rolnych. Pierwszym z nich było gospodarstwo prowadzone przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Sulejowie. Drugim odwiedzonym przez młodzież miejscem było Gospodarstwo premakulturowe Dolina Mgieł w Gapinie.

Gospodarze opowiedzieli o prowadzonych przez nich gospodarstwach, rodzaju prowadzonej działalności i omówili stosowane przez siebie dobre praktyki rolnicze:

• zmierzające do ograniczenia zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rolniczych
• racjonalnego gospodarowania wodą
• zachowania bioróżnorodności w krajobrazie rolniczym

W trzecim dniu szkolenie zostało podzielone na dwa działy tematyczne:

I Ograniczanie zanieczyszczeń wód pochodzących ze źródeł rolniczych

II Gromadzenie i gospodarowanie deszczówki

Pierwszą część poprowadzili dr hab. Tomasz Piechota z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, ekspert z zakresu produkcji roślinnej oraz dr Wojciech Krawczyk, ekspert z zakresu produkcji zwierzęcej.

Podczas zajęć dedykowanych dobrym praktykom rolniczym zmierzającym do ograniczenia zanieczyszczeń w produkcji roślinnej młodzież mogła usłyszeć m. in. o:

• negatywnym wpływie rolnictwa na jakość wody,
• sposobach ograniczania zanieczyszczeń,
• dobrych praktykach rolniczych,
• rolnictwie precyzyjnym,
• rolnictwie konserwującym,
• rolnictwie ekologicznym.

Wykład dotyczący ograniczania zanieczyszczeń rolniczych w produkcji zwierzęcej w dużej mierze skupił się na dobrych praktykach zapobiegających wymywaniu związków azotu i fosforu do wód powierzchniowych i głębinowych. W ramach tych zajęć omówiono:

• właściwe przechowywanie obornika na płycie,
• właściwe przechowywanie obornika na tzw. pryzmie tymczasowej,
• właściwe przechowywanie gnojówki i gnojowicy w zbiornikach,
• właściwe przechowywanie kiszonek,
• aplikowanie doglebowe gnojówki i gnojowicy,
• praktyki żywieniowe stosowane w celu redukcji zawartości azotu w odchodach wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich, pozwalające na zmniejszenie strat azotu podczas przechowywania i aplikowania obornika i gnojowicy.

W drugim bloku tematycznym dotyczącym gospodarowania wody dr Zbigniew Kaczkowski mówił o zasobach wodnych i potencjalnych obszarach oddziaływania oraz o celu realizacji przedsięwzięć i inwestycjach służących racjonalizacji wykorzystania zasobów wodnych. Podzielił on takie działania na dwie grupy ze względu na ich skalę na działania wielokaskadowe  i działania małej skali, a następnie je omówił prezentując konkretne rozwiązania. Na koniec zajęć ekspert wraz z uczniami obejrzeli rozwiązania zrealizowane przez obiekt, w którym odbywało się szkolenie.

Na koniec szkolenia zaplanowane zostały zajęcia pn. ,,Dobre praktyki dla zrównoważonego zagospodarowania wód opadowych”. Dr Agnieszka Bednarek omówiła:

• na czym polega mała retencja,
• czynniki naturalne kształtujące małą retencję,
• czynniki antropogeniczne kształtujące małą retencję,
• formy retencji,
• rozwiązania oparte na przyrodzie, które ograniczają zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł rolniczych
• przykłady małej retencji w terenie.

Podczas szkolenia zaprezentowano zwycięskie filmy z konkursu filmowego ,,Dobre praktyki, a ochrona wód”, realizowanego w ramach niniejszego projektu, a także wręczono laureatom nagrody w postaci opasek sportowych Xiaomi Band 7 oraz dyplomy.

Materiały szkoleniowe i prezentacje do pobrania

Priorytet PROW 1: Wspieranie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich

Cel 1: Zwiększenie udziału zainteresowanych stron we wdrażaniu inicjatyw na rzecz rozwoju obszarów wiejskich

Działanie 6 - Ułatwianie wymiany wiedzy pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w rozwoju obszarów wiejskich oraz wymiana i rozpowszechnianie rezultatów działań na rzecz tego rozwoju

Temat 7: Wymiana i upowszechnianie wiedzy i doświadczeń dotyczących zarządzania wodami opadowymi, w tym małej retencji i oszczędnego gospodarowania wodą w rolnictwie i na obszarach wiejskich